Kama ilivyoripotiwa na shirika la habari la Abna, Amir Saeid Iravani, Balozi na Mwakilishi wa Kudumu wa Jamhuri ya Kiislamu ya Iran katika Umoja wa Mataifa, alisisitiza: Iran haitawahi kusalimu amri kwa vitisho au kulazimishwa. Jibu letu litakuwa tu kwa heshima, utawala wa sheria, na usawa, na uvamizi wa kijeshi na ugaidi wa kiuchumi hautawahi kuilazimisha Iran kuacha haki zake halali.
Akizungumza Ijumaa saa za huko katika kikao cha Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa, alitoa shukrani kwa Mkurugenzi Mkuu wa Shirika la Kimataifa la Nishati ya Atomiki (IAEA) kwa kuwasilisha ripoti ya hivi karibuni na kusema: "Hata hivyo, ripoti hizo zinapaswa kubaki kuwa za kitaalamu, zenye msingi wa ukweli, na zisizo na ushawishi wowote wa kisiasa; kwa sababu uaminifu wa Shirika unategemea kabisa upande wake wa kutopendelea."
Nakala kamili ya hotuba ya Balozi na Mwakilishi wa Kudumu wa Jamhuri ya Kiislamu ya Iran katika Umoja wa Mataifa ni kama ifuatavyo:
Kwa Jina la Mwenyezi Mungu, Mwenye Rehema, Mwenye Kurehemu
Mheshimiwa Mwenyekiti,
Ninashukuru Mkurugenzi Mkuu kwa kuwasilisha ripoti. Hata hivyo, ripoti hizo zinapaswa kubaki kuwa za kitaalamu, zenye msingi wa ukweli, na zisizo na ushawishi wowote wa kisiasa; kwa sababu uaminifu wa Shirika unategemea kabisa upande wake wa kutopendelea.
Nishati ya nyuklia ni muhimu na haina mbadala kwa maendeleo na usalama wa nishati, hasa katika nchi zinazoendelea. Uhamisho wa ujuzi na teknolojia ya nyuklia, unaohakikishwa na Kifungu cha IV cha Mkataba wa Kuzuia Uenezi wa Silaha za Nyuklia (NPT) na Katiba ya IAEA, ni haki ya asili na isiyoweza kunyang’anywa, si fursa. Mfumo wa ulinzi unapaswa kuwezesha, sio kuzuia, matumizi ya amani ya nishati ya nyuklia. Jaribio lolote la kutumia vibaya wasiwasi kuhusu uenezi kwa lengo la kunyima nchi zinazoendelea haki zao halali linachukuliwa kuwa ukiukaji mkubwa wa maandishi na roho ya NPT.
Inatia wasiwasi mkubwa kwamba wakati nchi zingine zinazuia kimfumo upatikanaji wa nchi zinazoendelea kwa teknolojia ya nyuklia ya amani, wakati huo huo zinatoa silaha na msaada wa kijeshi kwa utawala wa Kizayuni ambao si mwanachama wa NPT na una silaha za siri za maangamizi makubwa. Viwango hivyo viwili, pamoja na hatua haramu za kulazimisha za upande mmoja, vinadhoofisha sana uaminifu wa utawala wa kuzuia uenezi na dhamira ya ushirikiano wa kiufundi wa Shirika.
Mheshimiwa Mwenyekiti,
Ulimwengu ulishuhudia kitendo cha uhalifu na uvamizi mkubwa mnamo Juni 2025. Utawala wa Kizayuni, saa chache tu baada ya kupitishwa kwa azimio lenye msukumo wa kisiasa na Baraza la Magavana, ulianzisha mashambulio makubwa na makali dhidi ya vituo vya nyuklia vya Iran chini ya ulinzi kamili wa IAEA. Mashambulio hayo ya uhalifu yalilenga wanasayansi wa Irani na familia zao, na kuua au kujeruhi maelfu ya watu na kusababisha uharibifu mkubwa wa mali.
Marekani, mwanachama wa kudumu wa Baraza la Usalama na mwekaji wa Mkataba wa NPT, kwa kujiunga na uvamizi huo mnamo Juni 22, ilishambulia moja kwa moja vituo vilivyo chini ya usimamizi wa Shirika. Vitendo hivi vilikuwa ukiukaji wa wazi wa sheria ya kimataifa, Mkataba wa Umoja wa Mataifa, Katiba ya Shirika, na Azimio la Baraza la Usalama 487 (1981); azimio ambalo linakataza waziwazi mashambulio yoyote kwenye vituo vya nyuklia vilivyo chini ya ulinzi. Shambulio hili halikuwa tu shambulio dhidi ya Nchi Mwanachama; lilikuwa shambulio dhidi ya mamlaka ya Umoja wa Mataifa, uaminifu wa Shirika, na uadilifu wa mfumo wa ulinzi.
Licha ya kwamba maazimio husika ya Mkutano Mkuu yanasema wazi kwamba shambulio lolote la silaha dhidi ya vituo vya nyuklia vinavyotumiwa kwa madhumuni ya amani au tishio la shambulio kama hilo ni ukiukaji wa kanuni za Mkataba wa UN, sheria ya kimataifa, na Katiba ya Shirika, na licha ya Mkurugenzi Mkuu kusisitiza mara kwa mara kwamba vituo vya nyuklia visishambuliwe chini ya hali yoyote kwa sababu ya hatari kubwa kwa watu, mazingira, usalama wa nyuklia na usalama, na pia amani na usalama wa kikanda na kimataifa, inasikitisha sana kusema kwamba mashambulio haramu dhidi ya vituo vya nyuklia vya amani vya Iran hayakulaaniwa na Shirika, wala na Baraza la Usalama, au hata na Mkurugenzi Mkuu binafsi. Kwa bahati mbaya, Mwenyekiti wa Baraza Kuu na Mkurugenzi Mkuu wa IAEA wamejizuia tena kulaani mashambulio haya haramu katika taarifa zao chini ya ajenda ya mkutano huu.
Mheshimiwa Mwenyekiti,
Jamhuri ya Kiislamu ya Iran imekuwa mwanachama anayewajibika na aliyejitolea wa NPT tangu 1970. Hata hivyo, nchi tatu za Ulaya na Marekani, zikikariri madai ya uwongo ya utawala wa Kizayuni, zinaendelea kupotosha na kuwakilisha vibaya shughuli za nyuklia za amani za Iran; wakati huo huo utawala huo, kama mmiliki pekee wa silaha za nyuklia katika eneo hilo na kizuizi kikuu cha kuanzisha Mashariki ya Kati isiyo na silaha za nyuklia, unaendelea na vitendo vyake bila kuadhibiwa kabisa. Iran, licha ya vitendo vya hujuma, mauaji, vikwazo haramu, na sasa mashambulio ya moja kwa moja kwenye vituo vyake vya nyuklia vilivyo chini ya ulinzi, haijawahi kukiuka JCPOA, NPT, au majukumu yake ya ulinzi na imebaki daima kujitolea kwa diplomasia.
Ripoti za hivi karibuni za Mkurugenzi Mkuu pia zinathibitisha kwamba kusimamishwa kwa ukaguzi ni matokeo ya moja kwa moja ya mashambulio hayo ya silaha. Jukumu la hali hii linaangukia kabisa kwa wavamizi, sio kwa mwathirika [wa uvamizi huu]. Hakuna masharti yoyote ya ulinzi yaliyopo yanayojumuisha jinsi ya kudumisha ushirikiano katika hali ya uvamizi wa silaha na vitisho vinavyoendelea. Kwa hivyo, kuanzishwa kwa mfumo mpya wa kuhakikisha usalama wa wafanyakazi na vituo vya nyuklia katika hali kama hizi za kipekee ni lazima.
Iran na Shirika mnamo Septemba 9, 2025, huko Cairo, walitia saini Mkataba wa Makubaliano katika mazingira ya kujenga kwa lengo la kushughulikia changamoto hizi. Kwa bahati mbaya, maendeleo haya mazuri yalifutwa mara moja na vitendo vya uhasama vya Marekani na nchi tatu za Ulaya; nchi ambazo zinaendelea kuzuia mpango wowote wa kidiplomasia, ikiwa ni pamoja na pendekezo lenye usawa la Uchina na Urusi katika Baraza la Usalama.
Kitendo cha nchi tatu za Ulaya cha kuamsha kinachojulikana kama "utaratibu wa kuchochea" ni hatua haramu, isiyo na akili, na inayolenga kuharibu daraja la mwisho la diplomasia na kwa hivyo ni batili na haina athari. Wale ambao wamekiuka JCPOA na Azimio la 2231 wenyewe hawana msimamo wa kisheria wa kutaja vifungu vyake. Azimio la 2231 limekwisha muda wake kabisa mnamo Oktoba 18, 2025, na vizuizi vyote vinavyohusiana vimekoma. Jaribio lolote la kuvihuisha tena au kuvitekeleza tena ni matumizi mabaya ya haramu ya taratibu na lazima yakataliwe kabisa na Baraza hili na Katibu Mkuu.
Mheshimiwa Mwenyekiti,
Iran haitawahi kusalimu amri kwa vitisho au kulazimishwa. Jibu letu litakuwa tu kwa heshima, utawala wa sheria, na usawa. Uvamizi wa kijeshi na ugaidi wa kiuchumi hautawahi kuilazimisha Iran kuacha haki zake halali.
Your Comment